W 1980 r., podczas prac remontowych w pałacu w Białej Oleckiej, doszło do przypadkowego wzniecenia ognia. Jak informowała regionalna Gazeta Współczesna, w lakonicznym komunikacie opublikowanym dwa tygodnie po zdarzeniu, w wyniku pożaru zniszczeniu uległa „więźba dachowa ze stropem oraz piętro i część parteru”, a przyczyną jego wybuchu było „zaprószenie ognia w trakcie prac spawalniczych przy instalowaniu centralnego ogrzewania na piętrze”. Obraz przedstawiony w prasowym komunikacie, nie oddawał w pełni skali poniesionych strat. Rozmiar zniszczeń, był tak wielki, że z pożaru ocalały właściwie tylko mury, co położyło kres planom odrestaurowania obiektu i przeznaczenia go na ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy Zjednoczenia Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej w Suwałkach.

Więcej światła na to zdarzenie rzucają materiały archiwalne przechowywane w białostockim oddziale Instytutu Pamięci Narodowej. Wynika z nich, że pożar w pałacu wybuchł w nocy z 18 na 19 sierpnia 1980 r. Państwowa Straż Pożarna zgłoszenie o płomieniach otrzymała trzydzieści minut po północy, a pół godziny później o zaistniałym fakcie został poinformowany dyżurny Komisariatu Milicji Obywatelskiej w Olecku.

Spalony pałac w Białej Oleckiej.

Fot. 1. Ruiny spalonego pałacu widziane od strony parku. Ze zbiorów Zdzisława Bereśniewicza.

Spalony pałac w Białej Oleckiej.

Fot. 2. Ruiny spalonego pałacu widziane od strony parku. Ze zbiorów Zdzisława Bereśniewicza.

Na miejsce zdarzenia skierowano grupę operacyjno-dochodzeniową, złożoną z funkcjonariuszy z KMO w Olecku i Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Suwałkach. W zachowanych dokumentach brak jest natomiast informacji, jaką liczbę zastępów gaśniczych skierowała do walki z ogniem Państwowa Straż Pożarna, ani ile czasu prowadzona była akcja gaśnicza. Sam pożar nie trwał zapewne dłużej niż kilka, czy kilkanaście godzin, o czym świadczy depesza telefoniczna, przekazana jeszcze tego samego dnia do Gabinetu Ministra Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i dyżurnego Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w Warszawie oraz Wydziału WU-ES-KA i Wydziału III „A” KWMO w Suwałkach. Już wstępne czynności dochodzeniowe przeprowadzone na miejscu 19 sierpnia, pozwoliły ustalić, że za zaprószenie ognia odpowiadali pracownicy Przedsiębiorstwa Robót Instalacyjno-Montażowych Budownictwa Rolniczego z Ełku, którzy nie przestrzegając zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego podczas wykonywania prac spawalniczych, doprowadzili do zniszczenia obiektu i strat, oszacowanych pobieżnie na 7 milionów złotych.

Spalony pałac w Białej Oleckiej.

Fot. 3. Wnętrze spalonego pałacu. Ze zbiorów Zdzisława Bereśniewicza.

Spalony pałac w Białej Oleckiej.

Fot. 4. Wnętrze spalonego pałacu. Ze zbiorów Zdzisława Bereśniewicza.

Tak wysokie straty materialne, w połączeniu z potrzebą szczegółowego wyjaśnienia przebiegu wydarzeń, skutkowały podjęciem dodatkowych działań operacyjnych ze strony Służby Bezpieczeństwa. Na tę okoliczność, Wydział III „A” w Suwałkach, założył tzw. Sprawę Operacyjnego Sprawdzenia o kryptonimie „Zamek” (nr ewidencyjny SU-2162), powierzając prowadzenie jej starszemu inspektorowi por. Edwardowi Żabie. Już w kolejnym dniu, wspomniany funkcjonariusz SB, przygotował plan operacyjnych przedsięwzięć, który zakładał trzy podstawowe cele: ustalenie faktycznej wielkości poniesionych strat, wskazanie przyczyn powstania pożaru, a także ujawnienie osób winnych zaistniałego wypadku. Zrealizowanie części założonych celów miało być możliwe dzięki przesłuchaniu naocznych świadków zdarzenia, wykorzystaniu osobowych źródeł informacji i kontaktów służbowych. Z kolei odpowiedzi na pytanie o skalę poniesionych strat miała dostarczyć przygotowana ekspertyza.

Zaledwie trzy dni później, po przejęciu akt sprawy przez Prokuraturę Rejonową w Olecku, dalsze działania Służby Bezpieczeństwa, zostały ukierunkowane na potwierdzenie dotychczas uzyskanych informacji. W tym celu por. Edward Żaba spotkał się z pozostającym na jego kontakcie operacyjnym tajnym współpracownikiem ps. „Stefan”. Rzeczony informator przekazał szereg cennych informacji, które wraz z orzeczeniem sporządzonym w kolejnych tygodniach przez rzeczoznawcę ds. pożarnictwa, potwierdziły pierwotne ustalenia, poczynione w pierwszych godzinach po pożarze przez funkcjonariuszy milicji.

Notatka służbowa sporządzona dzień po spotkaniu z tajnym współpracownikiem pseudonim „Stefan”.

W związku z wysokimi stratami materialnymi, oszacowanymi ostatecznie na blisko 3 miliony złotych, prokurator rejonowy w Olecku, podjął decyzję o przygotowaniu aktu oskarżenia i pociągnięciu do odpowiedzialności karnej Aleksandra M., zatrudnionego w PRIMBR w charakterze brygadzisty-spawacza oraz Kazimierza K., pracującego na stanowisku kierownika Zespołu Budów PRIMBR. Rozprawa przeciwko wymienionym odbyła się w trybie zwyczajnym przed Sądem Rejonowym w Ełku. Obaj oskarżeni, za nieumyślne spowodowanie pożaru znacznych rozmiarów, na podstawie art. 138 § 2 Kodeksu Karnego z 19 kwietnia 1969 r., zostali 12 maja 1981 r. skazani odpowiednio na 2 lata i 1 rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na 3 lata oraz grzywny w wysokości 15 i 13 tyś. zł. Od powyższego wyroku rewizję wniósł wspomniany prokurator, jednakże sąd II instancji utrzymał zasądzony wyrok w mocy.

Zamknięcie postępowania sądowego wyrokiem skazującym, pozwoliło por. Edwardowi Żabie uznać SOS kryptonim „Zamek” za wyjaśnioną. Przygotowany 5 sierpnia 1981 r. wniosek o zakończenie prowadzenia niniejszej sprawy, jeszcze tego samego dnia został zatwierdzony przez Naczelnika Wydziału IV* ppłk Ryszarda Leszczyńskiego, a akta sprawy trafiły do archiwum Wydziału „C” KWMO w Suwałkach. Oznaczone kategorią B-20 miały ulec zniszczeniu w 2002 r.

Meldunek operacyjny Wydz. III „A” KWMO w Suwałkach z 22 sierpnia 1980 r.

Meldunek operacyjny Wydz. III „A” KWMO w Suwałkach z 16 stycznia 1981 r.

Meldunek operacyjny Wydz. III „A” KWMO w Suwałkach z 29 lipca 1981 r.

Prezentowane dokumenty pochodzą z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku.

* Na mocy zarządzenia ministra spraw wewnętrznych nr 005/81 z 16 lutego 1981 r. do zakresu działań Departamentu IV MSW włączono zagadnienia dot. gospodarki rolno-spożywczej. W związku z tym SOS kryptonim „Zamek” prowadzona pierwotnie przez Wydział III „A” KWMO w Suwałkach została przekazana do dalszego prowadzenia Wydziałowi IV KWMO w Suwałkach.

Visited 215 times, 1 visit(s) today