Kolejna zagadka

Dzisiaj prezentujemy zdjęcie, wykonane ponad sto lat temu w Olecku, najprawdopodobniej w granicach przyszłego cmentarza parafialnego, wytyczonego przy kościele parafialnym pw. Podwyższenia Krzyża Świętego przy ulicy Zamkowej. Charakterystyczne elementy murów świątyni dają pewność, że fotografia ta pochodzi z Olecka i ukazuje jak teren ten wyglądał w pierwszych latach XX wieku. Niestety nie udało nam się ustalić w jakich okolicznościach powstała ta fotografia i co dokładnie przedstawia, kiedy została wykonana i kto był jej autorem. Pod zdjęciem widnieje tylko lakoniczny zapis: „Messe, Marggrabowa”. Może ktoś z Was wie na ten temat coś więcej? Zapraszamy do dyskusji.

Uaktualnienie. Za sprawą dociekliwości pana Józefa Kunickiego, który odnalazł i sfotografował miejsce pochówku, uzyskaliśmy nowe informacje dotyczące zdarzenia utrwalonego na zdjęciu. Poniżej zamieszczamy ustalenia pana Kunickiego wraz ze zdjęciami jego autorstwa:

„Na cmentarzu katolickim w Olecku (we wschodniej części po prawej stronie przy głównej alejce) znajdują się dwa kamienie nagrobne. Na pierwszym, pod symbolem pruskiego krzyża żelaznego, umieszczono napis „Hier ruht / Heinrich Rüther / Fahrer der schw. Fur. K. 81 12/ aus Merlsheim Westfalen / * 13.8.1893 (lub * 13.8.1883) † 10.6.1915”. Z odczytanej inskrypcji można wnioskować, że pochowany w tym miejscu żołnierz Heinrich Rüther z Merlsheim w Westfalii, służył jako kierowca kolumny 81 parku samochodowego. W spisie poległych (Verlustlisten 1. Weltkrieg Preußen 1104, strona 23060) jest zapis, że Heinrich Rüther utonął 10 czerwca 1915 r.: „Rüther Heinrich, 12.2. Merlsheim, Minden, ertrunken 10.06.15”. Żołnierz został pochowany na cmentarzu katolickim, gdyż prawdopodobnie był tego wyznania. Merlsheim to jedna z dziesięciu gmin miasta Nieheim w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Detmold, w powiecie Höxter. W Merlsheim większość mieszkańców jest katolikami. Do dzisiaj mieszka tam kilka rodzin o nazwisku Rüther. W Olecku na dawnym cmentarzu ewangelickim w kwaterze żołnierzy niemieckich pochowany został /75. Landwehrmann Albert Milewski/ Fuhrpark Kol. 327 17. Res. Korps/ † 20.12.1915/ W Ełku na cmentarzy wojennym pochowany został Wilhelm Brumm/ Fuhrpark Kol. 310/ *18.12.1884/ † 30.12.1918/.”

„W górnej części drugiego pomnika znajduje się prosty znak krzyża. Niżej napis: „/Hier ruht/ /.../ /Gabriel Pfaff/ /... Batallion Heidelberg /Komp. .../”. Nie ma daty urodzenia i śmierci żołnierza. W spisie poległych (Verlustlisten 1. Weltkrieg Preußen 278, strona 7695) jest zapis, że Pfaff Gabriel pochodził z miejscowości: Prechtal, Waldkirch, Baden. Służył w 4. Landsturm-Infanterie-Ersatz-Bataillon Heidelberg. Na pomniku jest Heidelberg a w spisie Neufahrwasser (Nowy Port w Gdańsku). Pfaff utonął przed 19 lipca 1915 r. (datą opublikowania Verlustlisten 1. Weltkrieg Preußen 278). W Olecku na dawnym cmentarzu ewangelickim w kwaterze żołnierzy niemieckich znajduje sie pochówek żołnierza z 23 sierpnia 1915 - E. Stiebler z Landsturmu XIV/27 ze Środkowych Niemiec (4. Landsturm-Infanterie-Ersatz-Bataillon Heidelberg Nr. XIV/27). Żołnierze z batalionu Heidelberg nadzorowali jeńców rosyjskich zajmujących się odbudową miasta w dniach 26.02.-29.06.1915.”

„6 marca 1915 r. do Olecka została przeniesiona Kwatera Główna 10. Armii (Das Hauptquartier des X Armeeoberkommandos) wówczas jej dowódcą był generał (Generalfeldmarschall) Hermann von Eichhorn, a szefem sztabu pułkownik Emil Hell. Wojskowi zajęli budynek Starostwa Powiatowego przy Placu Zamkowym i budynki mieszkalne pracowników starostwa, położone obok. Kwaterą generała Eichhorna była Villa Schiborr (obok kościoła katolickiego). W Olecku przebywał także generał Paul von Hindenburg z szefem sztabu Ludendorfem oraz Friedrich August III von Sachsen, królem Saksonii. Olecko było siedzibą Kwatery Głównej 10. Armii do 8 sierpnia 1915 r. W tym czasie front niemiecko-rosyjski był daleko za Grodnem. Wojskowi ze sztabu dysponowali wieloma samochodami. Może Heinrich Rüther był ich kierowcą i dlatego na jego grobie ustawiono kamienny nagrobek z inskrypcją. W tym czasie żołnierzy chowano w tymczasowych mogiłach (samotnych lub zbiorowych), dopiero po kilku latach urządzono wojenne kwatery z krzyżami. Na cywilnych cmentarzach na mogiłach żołnierskich ustawiano krzyże wykonane według ustalonego wzoru.”